سایت فرهنگی کانون خورشید یک سایت دیگر با وردپرس فارسی
بزها نخستین بار 10هزار سال پیش در ایران غربی اهلی شدند
نویسنده: مایکل مارشال
مترجم: عزیزرحمان هروی
ویراستار: مهشید ابوالحسنی
بزها از 10هزار سال پیش به این‌سو در سرزمین پیرامون کوه‌های زاگرس، ایران غربی امروز، اهلی شدند. یافته‌ها حاکی از آن است که بزها از نخستین حیواناتی بودند که اهلی شدند و بدون تردید سگ‌ها از آن‌ها جلوتر بودند.
کوین دالی[1]، از دانشگاه ترینیتی[2] دوبلین ایرلند می‌گوید: «ما مجموعه‌ای از داده‌های باستان‌شناختی و ژنتیکی داریم که وجود نخستین گله‌ی رام‌شده‌ی بزها را به حدود ۱۰ هزار سال پیش می‌رساند».
مشخص است که بزها در آسیای غربی یا اروپای شرقی اهلی شدهاند. شواهد باستان‌شناختی نشان می‌دهد این کار تا 8000 پیش از میلاد در حال انجام بوده است. کشتن گزینشی بزهای نر جوان در برخی از سرزمین‌ها، بیانگر آن است که بزها به جای شکار شدن در طبیعت، در آغل نگهداری می‌شدند. در آشیلی هویوک[3] در ترکیه‌ی کنونی، ادرار بز در خاک محل نگهداری حیوانات آثار شیمیایی برجای گذاشته است.
چوپانی با گله‌ی بزهایش، شیراز ایران
عکس از کال یالسین/آلامی
دالی و همکارانش فسیل باقیمانده‌ی بزهایی را بررسی کردند که از دو زیستگاه گنج دره و تپهی عبدالحسین در کوه‌های زاگرس به دست آمده بودند. حفاری در آنجا دهه‌هاست آغاز و پایان یافته است. این مکان‌ها در حدود 8200 تا 7600 سال پیش از میلاد مسکونی بوده‌اند.
محققان از تکه‌های سالم‌مانده‌ی بزهای هر دو زیستگاه، DNA به دست آوردند: 14 ژنوم هسته‌ای و همچنین 32 ژنوم میتوکندری که تنها از مادران حیوانات به ارث رسیده بودند.
دالی و گروه او دریافتند که بزها دو دسته‌ی متفاوت را تشکیل می‌دهند -یکی از آن‌ها با بزهای اهلی فعلی و دیگری با بزهای وحشی فعلی ارتباط نزدیک دارد. این یعنی، اهلی‌سازی [ژنتیکی] فراتر از نگهداری ساده‌ی بزها بوده است. دالی می‌گوید: «احتمالاً در همان زمان که بزهای وحشی شکار می‌شدند، روند اهلی‌سازی ژنتیکی بزها آغاز شده بود».
دالی بیان می‌کند: «این نخستین شواهد ژنتیکی اهلی‌سازی بز است. به طور کلی به نظر می‌رسد که اهلی‌سازی بزها احتمالاً در وهله‌ی نخست در منطقه‌ی زاگرس یا نزدیک آن بوده است».
سگ‌ها هزاران سال زودتر، دست‌کم 14000 سال پیش، گوسفندان کم‌وبیش هم‌زمان با بز اما در محلی کمی غرب‌تر شاید در ترکیه‌ی کنونی و گاوها و خوک‌ها پس از آن‌ها، اهلی شدند.
دالی گمان می‌کند که گوسفندها و بزها پیشتر از گاوها و خوک‌ها [اهلی شدند] چراکه کوچک‌ترند و مهار آن‌ها ساده‌تر است. او می‌گوید: «بدیهی است که گاوها مانند گراز وحشی، بسیار بزرگ‌تر و خطرناک‌تر هستند».
[1] Kevin Daly
[2] Trinity College
[3] Aşıklı Höyük
برای دریافت متن در قالب کتابچه‌ی pdf مناسب برای نمایشگر گوشی‌های هوشمند پیوند زیر را انتخاب کنید:
برای خواندن مقاله به زبان اصلی این پیوند را بنگرید:
