سایت فرهنگی کانون خورشید یک سایت دیگر با وردپرس فارسی
قدیمی‌ترین شهر باستانی شناخته‌شده‌ی جهان کدام است؟
نویسنده: بریجت الکس [1]
مترجم: عزیزرحمان هروی
ویراستار: بهنوش عافیت‌طلب
امروزه نشانه‌های شهرهای باستانی در سراسر جهان فراوان است. برای مثال، در اینجا در ارگِ اورشلیم، که به «برج داوود» نیز شناخته می‌شود، قدمت برخی از کهن‌یافته‌های باستان‌شناسی به 2500 سال می‌رسد.
باستان‌شناسان هنوز بر سر این‌که اولین شهر کدام بوده است اختلاف‌نظردارند، چه برسد به این‌که بخواهند نخستین شهر را مشخص کنند. اما مناطقی وجود دارد که دید روشنی نسبت به زندگی شهری اولیه به‌دست می‌دهد.
امروزه در‌حدود 4 میلیارد نفر -بیش از نیمی از جمعیت جهان- ساکن مناطق شهری هستند. اما زندگی شهری حدود 6000 سال پیش، زمانی‌که ده‌ها هزار نفر برای نخستین بار در یک مکان گرد هم آمدند، آغاز شد.
کدام شهر باستانی ابتدا ظهور کرد؟ نخستین شهرها بیش از 4000 سال پیش در دره‌ی سند واقع در پاکستان و هند کنونی، بیش از 3000 سال پیش در چین و همچنین در آمریکای مرکزی، در سده‌های 1 قبل و بعد از میلاد، سر برآوردند.
اما نخستینِ آنان در خاورمیانه بوده است. حدود 10 هزار سال قبل، بلافاصله پس از آغاز کشاورزی در میان‌رودان باستان، منطقه‌ی اریحا در کرانه‌ی باختری کنونی با دیوارهای سنگی عظیم محل سکونت تقریباً 2000 تا 3000 نفر بوده است.
9000 سال پیش، احتمالاً چندین هزار نفر در خانه‌هایی ساخته‌شده از خشت گلی و روکشی برسطح آن در چاتال‌هویوک، واقع در ترکیه‌ی امروزی، زندگی می‌کردند. مردم در مسیرهایی غیرمسطح، از روی پشت‌بام‌ها رفت‌وآمد می‌کردند و از طریق نردبان از منافذ سقف وارد خانه می‌شدند.
اگرچه این سکونتگاه‌ها برای آن زمان بسیار بزرگ بودند، اما در ظاهر فاقد ویژگیِ دیگر شهر مانند اتکا به منابع سرزمین‌های اطراف بودند، لیکن بسیاری از باستان‌شناسان آن‌ها را در زمره‌ی شهرها طبقه‌بندی می‌کنند.
به نظر می‌رسد اولین شهرهای حقیقی چند هزاره بعد، پس از هزاره‌ی چهارم پ‌م، در دوران مفرغ ظهور کرده‌اند. بین رودهای دجله و فرات در عراق کنونی، منطقه‌ی اوروک به عنوان مرکز سیاسی، فرهنگی و مذهبی برای 50 هزار نفر از ساکناش و مردم سرزمین‌های اطراف پدیدار شد. تل‌براک در شمال سوریه حتی ممکن است زودتر توسعه یافته باشد. این مناطق شامل بناهای تاریخی مذهبی و غیرمذهبی، کارگاه‌های صنعتی و ساخت کالاهای اعیانی بودند.
امروز، هر دوی این شهرهای پیشتاز به ویرانه و تپه‌های بزرگِ خاکی تبدیل شده‌اند که باستان‌شناسان در آن‌ها به کاوش و تحقیق خود ادامه می‌دهند. شهرهای دیگر میان‌رودان بلافاصله پس از اوروک و تل‌براک ظاهر شدند، از جمله برخی از آن‌ها که تا امروز به طور پیوسته محل سکونت بوده‌اند، مانند دمشق و اورشلیم که این امر خود پرسش دیگری را به ذهن متبادر می‌کند: آیا عنوانِ “قدیمی‌ترین شهر” باید به اولین شهر اختصاص یابد یا شهری که پایدارترین بوده است؟
برگرفته از مجله‌ی دیسکاور (Discover) ژانویه/فوریه 2021
برای دریافت متن در قالب کتابچه‌ی pdf مناسب برای نمایشگر گوشی‌های هوشمند پیوند زیر را انتخاب کنید:
[1] Bridget Alex
