سایت فرهنگی کانون خورشید یک سایت دیگر با وردپرس فارسی
باستان‌شناس فرانسوی “فرانسوا دوسه”[1] به‌تازگی نوشتار 4400 ساله‌ی ایرانی را رمزگشایی کرد.
مترجم: عزیز رحمان هروی
ویراستار: بهنوش عافیت‌طلب
فرانسوا دوسه نیز، مانند ژان فرانسوا شامپولیون مصرشناس شاخص، اهل فرانسه است. او نیز مانند شامپولیون موفق شده است زبانی را رمزگشایی کند که هزاران سال راز خود را حفظ کرده بود. فرانسوا دوسه باستان‌شناس است و به‌تازگی خط «ایلامی خطی» را رمزگشایی کرده است: نوشتاری آوایی با خط میخی که بر روی لوح‌های سفالی متعدد، دقیقاً در ویرانه‌های شهر باستانی شوش در ایران، یافت شده است. ایران سابقاً پارس و پیش از آن، یعنی 4500 سال پیش، پادشاهی ایلام نامیده می‌شد و از این روست که نام نوشته‌های مورد بحث را “ایلامی خطی” گذاشته‌اند.
این یافته‌ی کوچکی نیست؛ بیش از یک سده، یعنی از زمان کشف اولین لوح در سال 1901، از شناسایی این نظام نوشتاری گذشته است. اما علی‌رغم 119 سال تلاش فراوان، هرگز کسی کلید حل این معما را پیدا نکرده بود، تا این‌که فرانسوا دوسه‌ی 38 ساله، متخصص عصر مفرغ و نوسنگی ایران و همچنین معاون پژوهشی باستان‌شناسی CNRS از لیون، موفق به این کار شد.
فرانسوا دوسه باستان‌شناس فرانسوی
در نتیجه‌ی این تحقیقات، اکنون می‌توانم ثابت کنم که نویسایی در ابتدا فقط در میان‌رودان پدیدار نشده، بلکه دو نوع خط به طور هم‌زمان در دو منطقه‌ی مختلف شکل گرفته است.
فرانسوا دوسه، باستان‌شناس
مجله‌ی علم و آینده
این باستان‌شناس فقط رؤیای ایندیانا جونز را در سر نمی‌پرورانید. ده سال مطالعه، یک پایان‌نامه، نقل مکان به ایران، بیش از چهارده سال کار و سرانجام حل معما در سال 2017 هنگام مطالعه‌ی مجموعه‌ای از متون یافت‌شده بر روی یک گلدان نقره‌ای مربوط به مراسم خاکسپاری. او تکرار و توالی نشانه‌هایی کاملاً یکسان را شناسایی می‌کند و درمی‌یابد که این یک اسم خاص است. این چنین است که نام دو فرمانروا و سپس نام الهه‌ی محلی «ناپیریشا» را پیدا می‌کند و از آنجا باقی متن را، هجا به هجا رمزگشایی کرده تا در نهایت به یک متن نیایش می‌رسد.
او به مجله‌ی علم و آینده گفته است: «این طور نبود که من یک روز صبح از خواب بیدار شوم و به خودم بگویم که ایلامی خطی را رمزگشایی کرده‌ام. در واقع انجام این کار ده سال به درازا انجامید (…) اما به لطف این کار، اکنون می‌توانم ثابت کنم که نویسایی در ابتدا فقط در میان‌رودان پدیدار نشده، بکله هم‌زمان در دو منطقه‌ی مختلف شکل گرفته است.» این انقلاب دیگری است، زیرا تا کنون میان‌رودان (بابلِ سابق در عراق امروزی) را مهد نویسایی جهان می‌دانستند، اما فرانسوا دوسه با کتیبه‌های 4400 ساله‌ی خود اوضاع را دگرگون کرد.
این نوشتارهای ایلامی با نوشته‌های میان‌رودان هم‌عصرند. کافی است تا نشان دهیم داستان همیشه ظریف و پیچیده‌تر از یک گاهشماری ساده است. اما هر چه باشد، سرانجام در سال 2020 نوشته‌های ایلامی خواننده‌ای پیدا کرد. یک رمزگشا که سال آینده، در 2021، همه‌ی کارهای خود را در این زمینه منتشر خواهد کرد.
[1] François Desset
برای دریافت متن در قالب pdf مناسب برای نمایشگر گوشی‌های هوشمند پیوند زیر را انتخاب کنید:
برای خواندن مقاله به زبان اصلی این پیوند را بنگرید:
