نخستین همایش پژوهشی حلقه‌ی ادبی سیمرغ برگزار شد

عصرگاه روز جمعه شانزدهم بهمن‌ماه ۱۳۹۴ نخستین همایش پژوهشی حلقه‌ی ادبی سیمرغ در کتابخانه‌ی ملی ایران برگزار شد. حلقه‌ی ادبی سیمرغ شاخه‌ی ادبی انجمن زروان است که با همکاری موسسه‌ی فرهنگی هنری خورشید راگا و موسسه‌ی روانشناسی سیاووشان از دو سال پیش به فعالیت مشغول است. اعضای حلقه‌ی سیمرغ گروهی از متخصصان رشته‌های گوناگون هستند که در فضایی دوستانه به بازخوانی و نقد شعر پارسی معاصر می‌پردازند. تا به حال اشعار ملک‌الشعرای بهار، نیمایوشیج، مهدی اخوان ثالث، دکتر حمیدی شیرازی، فروغ فرخزاد، سیمین بهبهانی، سهراب سپهری و فریدون توللی در این حلقه مورد بحث و تحلیل قرار گرفته و اعضای گروه از چشم‌اندازهای ادبی، زیبایی‌شناسانه، روان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه به شعر معاصر و جریانهای آن نگریسته و آن را نقد کرده‌اند.

نشست عصرگاه جمعه‌ای که گذشت، نخستین همایش عمومی برای اعلام دستاوردهای این گروه پژوهشی بود. عنوان این نشست «زنان بنیانگذار در شعر معاصر پارسی» بود و در آن اشعار و آثار پروین اعتصامی، سیمین بهبهانی و فروغ فرخزاد مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نشست در ساعت ۱۷:۰۰ در تالار اندیشگاه کتابخانه‌ی ملی آغاز شد و طی آن پنج سخنران و سه شاعر سخن گفتند.

بحث با سخنرانی خانم دکتر هنگامه آشوری درباره‌ی تاثیر زنان شاعر پیش از فروغ فرخزاد بر شعر پارسی آغاز شد. دکتر آشوری در بحث‌شان به جایگاه زن در تاریخ ادب پارسی پرداختند و به طور خاص بر اشعار عالمتاج قائم‌مقامی (مادر پژمان بختیاری) تاکید کردند. پس از آن خانم آفاق فخاری دو شعر از سروده‌های خویش را برای حاضران خواندند. آنگاه دکتر مسعود انصاری به بحث درباره‌ی مفهوم عشق در شعر پروین اعتصامی پرداختند و این مسئله را مطرح کردند که عشق زن به مرد که شالوده‌ی شعرهای زنان شاعر دیگر را بر می‌سازد، به کل در شعر پروین غایب است. در مقابل شکلی نمایان از مهر به پدر را در پروین می‌بینیم که در قصیده‌ی زیبای او در سوگ پدرش بازتاب یافته است. به دنبال آن آقای دکتر افشین یداللهی که مدیریت برنامه را نیز بر عهده داشتند، دو سروده از اشعار خویش را برای حاضران خواندند که غزل‌هایی بودند از کتاب اخیرشان. واپسین سخنرانی بخش نخست این نشست آقای دکتر حسین مجتهدی بودند که اشعار سیمین بهبهانی را از منظری روانکاوانه مورد تحلیل قرار دادند. دکتر مجتهدی که از آشنایان و نزدیکان به خانم سیمین بهبهانی هم محسوب می‌شدند به کمک داده‌های زندگینامه‌ای و ارجاع به نوشتارهای غیرشعری سیمین این تحلیل را به فرجام رساندند.

حدود ساعت ۱۸:۳۰ استراحتی اعلام شد و مهمانان که شماری فراتر از انتظار داشتند و شمارشان به حدود صد تن می‌رسید، ربع ساعتی را به گفتگو و رفع خستگی پرداختند. آنگاه نیمه‌ی دوم بحث آغاز شد. نخستین سخنران این بخش آقای دکتر امیرحسین ماحوزی بودند که درباره‌ی عاطفه و تصویر در شعر فروغ فرخزاد سخن گفتند. ایشان با تحلیل تصویرهای نمادین در شعر فروغ و تحلیل الگوی جریان یافتنِ عواطف و هیجانهایی مانند افسردگی و خشم و عشق آثار فروغ را وارسی کردند. بعد استاد علیرضا شجاع‌پور به شعرخوانی پرداختند. ایشان که از شاعران نامدار و تاثیرگذار معاصر هستند، در ضمن از دوستان و نزدیکان خانم سیمین بهبهانی نیز محسوب می‌شدند، در حدی که چندین شعر میان این دو رد و بدل شده بود.

استاد شجاع‌پور چهار شعر از سروده‌های خویش و سه شعر از سروده‌های سیمین خطاب به خودشان را خواندند و ماجراهایی که به این رد و بدل شدن شعرها انجامیده بود را حکایت کردند. آخرین سخنران این همایش دکتر شروین وکیلی بودند که قرار بود از منظری جامعه‌شناختی متن گفتمان پروین و سیمین و فروغ را با هم مقایسه کنند. از آنجا که وقت اندک بود و بحث درازدامنه، ایشان تنها بر روش‌شناسی و پرسشهای کلیدی در پژوهش‌شان تاکید کردند. نخست شرحی کوتاه بر مدل سیستمی مورد نظرشان که چارچوب کل پژوهشهایشان را بر می‌سازد داده شد و روش‌ کاربست آن در حوزه‌ی تحلیل جامعه‌شناختی شعر مورد اشاره قرار گرفت. بعد لایه‌های طرح مسئله درباره‌ی این سه زن شاعر و مجموعه‌ای بیست و چند تایی از پرسشهای کلیدی که باید مورد توجه قرار گیرد پیشنهاد شد. در نهایت ایشان سه اصل راهبردی (سیستم بودنِ همه‌ی متن‌ها، وابستگی متن به بافت زمینه، و ضرورت واسازی پیش‌داشتها) برای فهم اشعار مورد نظر پیشنهاد کردند و با نقد پرشور و تندی سخن‌شان را به پایان بردند که پیش‌داشتها و اصول موضوعه‌ی وارسی نشده و محک نخورده‌‌ی مسلط بر فهم شعر معاصران را مورد حمله قرار می‌داد. از دید ایشان بخش بزرگی از پیش‌داشتهای ما درباره‌ی سیمین و پروین و فروغ و همچنین شاعران معاصر دیگر با عقایدی محک ناخورده و برآمده از ایدئولوژی‌های سیاسی درآمیخته و به همین خاطر فهم این شعرها مبهم و مه‌آلود گشته است. پایان این نشست به پرسش و پاسخ با حاضران گذشت که با مدیریت دکتر افشین یداللهی به شکلی چالاک و سودمند به انجام رسید. نشست در ساعت ۲۰:۳۰ به پایان رسید.